Ik kom uit een muzikaal nest. Mijn ouders konden goed zingen, vooral onder de afwas, en kochten veel grammofoonplaten met daarop de muziek die ze beiden konden waarderen. Mijn broer en ik groeiden op met muziek van de West Side Story, Oklahoma, en ook van de opera Porgy and Bess. Van deze laatste hadden zij een lp gekocht met een iets verkorte speelduur, iets kleiner ook dan de gewone lp's, waar wij vaak naar mochten luisteren.
De muziek en de stemmen klinken mij - bijna zestig jaar geleden - nog net zo duidelijk in de oren als toen. Voor het schrijven van dit verhaal ben ik op zoek gegaan naar juist die uitvoering met de allerbeste Sportin' Life van allemaal. Maar tevergeefs. De geschiedenis van deze opera, nota bene geschreven door een blanke Amerikaan en twee rasechte Joden, is veelomvattend en zeer de moeite waard. Hieronder kunt u in het kort lezen hoe de opera tot stand kwam.
Porgy and Bess was de eerste opera die vrijwel geheel door zwarte zangers werd opgevoerd. Het was in meerdere opzichten een baanbrekend project, dat nog steeds veel emoties oproept bij uitvoerenden, toeschouwers en andere belangstellenden.
Aanleiding
Samuel Smalls was een invalide man, die rond 1925 leefde in een zwarte wijk van Charleston, South Carolina, één van de zuidelijke staten. Hij scharrelde zijn kostje al bedelend bij elkaar en bewoog zich voort op een platte kar met wielen, getrokken door een geit. Hij kwam hij in opspraak omdat hij, naar men zei, geprobeerd had een vrouw neer te schieten. Daarop werd hij gearresteerd wegens poging tot moord.
De roman en het toneelstuk Porgy
DuBose Heyward, advocaat / verzekeringsman / makelaar, was een man met het hart op de goede plaats. Hij kende Smalls toevallig en was ervan overtuigd dat de aanklacht op een misverstand berustte. De veroordeling van Smalls zette hem ertoe om een roman over deze figuur te schrijven; dat werd de roman Porgy. In 1927 had Heyward het boek inmiddels samen met zijn echtgenote Dorothy, die zijn schrijverscarrière enorm stimuleerde, bewerkt tot een toneelstuk dat uiteindelijk in 1937 als opera door het New York’s Theatre Guild werd uitgevoerd.
De opera Porgy and Bess
Het toneelstuk kwam onder de aandacht van George Gershwin, die al rondliep met ideeën over een geëngageerde eigentijdse opera. George Gershwin en Heyward startten een intensieve samenwerking om het operaproject van de grond te krijgen. Heyward schreef de teksten en George Gershwin componeerde de muziek. Hij maakte daarbij gebruik van de klassieke operatraditie, gemixt met jazz en elementen uit de Afro-Amerikaanse en Russisch-Joodse muziek. Zijn broer, Ira Gershwin, nam een deel van de liedteksten voor zijn rekening. De opera Porgy and Bess werd voor het eerst opgevoerd in Boston op 30 september 1935. Daarna verhuisde de productie naar Broadway. De cast bestond geheel uit klassiek geschoolde Afro-Amerikaanse zangers, voor 1935 een gewaagde artistieke keuze.
Het verhaal van Porgy and Bess in het kort.
Porgy is een gehandicapte bedelaar die in een kleine geïsoleerde zwarte gemeenschap woont in de nabijheid van Charleston, South Carolina. Het gaat over zijn pogingen om zijn grote liefde Bess te redden uit de klauwen van Crown, haar gewelddadige en bezitterige minnaar, en Sportin' Life, een drugsdealer uit New York.
De kosten voor het uitvoeren van de opera waren dermate hoog dat er een einde moest komen aan deze integrale uitvoeringen. Een kleine groep zangers en muzikanten ging door en verzorgde nog een reeks optredens in o.a. Philadelphia, Chicago en Washington. Daar aangekomen eiste het gezelschap dat de voorstelling ook bezocht kon worden door zwarte mensen. Na enige schermutselingen werd het theater toen opengesteld voor mensen van alle huidskleuren.
Vanaf 1940 begon de zegetocht van de opera door de gehele wereld. Dubose Heyward en George Gershwin hebben dit helaas niet meer mogen meemaken: zij waren inmiddels overleden.
Nog steeds wordt de opera opgevoerd. In 2025 in de Washington National Opera; ook waren er shows in de Metropolitan Opera in New York en de Houston Grand Opera. Regelmatig duikt deze productie ook op in Nederlandse schouwburgen en concertzalen.